STADYUMDA İKİ KABİR
*İzmir kent gözlemcisi ‘Basmane Günlüğü’ kitabının yazarı Orhan Beşikçi ağabeyimle Çankaya eski itfaiyedeki Ahmet Piriştina Kent Kültürü ve Müzesi bahçesinde buluştuğumda hayli heyecanlıydı. Çünkü elinde bana göstermek istediği 1921 yılına ait bir İzmir Kartpostalında X (çarpı) işareti konulmuş yerde Hırıstiyanlarca kutsal kabul edilen Aziz Polikarp’ın mezarı olduğu not düşülmüş.
Orhan ağabeyim bu kartpostalı ellerinde bir İzmir Planıyla Basmane’de Aziz Polikarp’ın mezar yerini soran Fransız turistlerden görerek bir fotokopisini çektirmiş. Bir foto muhabiri olarak şöyle bir fotoğrafa göz attım. Ama mezar yerleşim yerlerinin arasında kaldığından yer saptaması yapamadık. Sürekli tahminler yürütmekten öteye gidemedik.
Orhan abiye soruyorum, ‘Nedir bu Katolik Fransızların Aziz Polikarp’la alıpvermedikleri…’ Şöyle cevapladı: “Hazreti İsa’nın Havarisi ve İncil yazarı Saint John’nun (Vaftizci Yahya) müridi-takipçisi olan ve milattan sonra 155 yılında inancından dolayı Romalılar tarafından Kadifekale eteklerinde öldürülen ilk İzmir metropoliti yani Hırıstiyan inancının temel öğretilerini ilk yayan kutsanmış kişilerdenmiş. Ayrıca bir söylentiye göre Aziz Polikarp’ın mezarı günümüze Yusuf Dede adıyla geldiği söyleniyor. Söyleniyor amma Yusuf Dede’nin de kabri yok ortada!. Sonra Orhan ağabeyime soruyorum yahu ağabey, bu Aziz Polikarp’ın mezarı bulunursa ne olur?.. İzmir sevdalısı Orhan Beşikçi cevaplıyor: “Bu kabir ona inanan Fransız turistleri İzmir’e çeker, ikinci bir Meryem Ana ziyaretgahı ortaya çıkar. Ve bu kenti yönetenler ‘İzmir’e neden turist gelmiyor’ diyemez hale gelirler.”
Orhan ağabeyimin elindeki eski İzmir kartpostalına bir foto muhabiri olarak tekrar tekrar bir uzman edasıyla göz attım. 15-Temmuz-1921 tarihinde İzmir’den Fransa’ya postalanmış. Ancak aranan mezar yeri evlerin arasında veya altında kaldığından işte şurası denilecek gibi değil. Ama ben hem eski bir Basmaneli ve bir fotoğraf sanatçısı olarak konunun peşine düştüm. Hem hikayede adı geçen Yusuf Dede de kimdir? Şeklinde mesai yapmaya koyuldum.
İzmir’e ait bir çok eski kartpostal ve gravürleri tek tek incelerken ‘Gezginlerin gözüyle İzmir’ kitabının İzmirli yazarı İlhan Pınar’ın internet sayfasına koyduğu bir İzmir gravürünü yakından iyice incelediğimde ilginç bir gerçeği fark ettim. Bir kere Hıristiyan Fransızlar’ın aradığı Aziz Polikarp ile Müslüman yatırı Yusuf Dede aynı kabirde değiller!… Ama aynı mekanda, birbirlerine yakın iki ayrı ulu kişi ziyaretgahı şeklinde gravürde tespit ettim. Yusuf Dede’nin üstü açık mezarının ayak ucunda bir servi ağacıyla beraber mum yakmak için bir oyuk bile var. Ama az ötede bir servi ağacı daha var o da mimari kapı ve pencereleriyle dikdörtgen bir kapalı şapele benzer bina önünde yer alıyor… Anladığım kadarıyla birincisi Yusuf Dede mezarı ikincisi ise Aziz Polikarp olmalı..
Peki sayın okuyucularım Yusuf Dede kim biliyor musunuz? Eski İzmir Plan ve haritalarında ismi Yusuf Dede ya da Yusuf Baba olarak işaretlenmiş bu ziyaretgah sahibi, 1317 senesinde İzmir Kalesi’ni, Doğu Romalı’lardan (Bizans) fethine gelen Aydınoğulları Türkmen Beyliği komutanlarından. Ünlü gezgin Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinde bu komutanlar şöyle listelenmiş: “Evvela, yukarı kale altında kabri Hacı Yusuf Baba, Bayezıt Baba, Cüneyt Bey ve Seyyid Mükremeddin Sultan kabri ve nice ziyaretgahlar vardır. Amma ziyaret bizim ettiğimiz bu adı geçenlerdir…” Anladığım kadarıyla bu dört Türkmen fatih komutandan dördüncüsü şu an Basmane Pazaryeri mahallesinde kabri ve haziresi olan EMİR SULTAN ismiyle meşhur olmuş Seyyid Mükremeddin’dir… Biliyorsunuz bu Seyyid Mükremeddin bey aynı zamanda günümüz GAZİEMİR ilçesinin de kurucusudur. Bu listede üçüncü sıradaki Cüneyt bey de çok ünlü bir Aydınoğulları Beyliği’nde İzmiroğlu ünvanıyla tarih kitaplarında ismi sık geçen ve yine günümüz Menderes yani Cumaovası ya da Cumaabat= Cüneytabat ilçesinin kurucusudur… Şu an Cüneyt Bey’in kabride yine aynı mahalde olup ‘Cafer Dede’ ismiyle ziyaret edildiğini Orhan Beşikçi ağabeyden öğrendim… Listedeki Bayezit Baba’nın kişiliği ve kabrinden bir tahmin bulunamıyorum ama konumuz olan YUSUF DEDE’nin kabri elde ettiğim bulgulara göre günümüz Kadifekale İtfaiye Kulesi çevresindeki yapıların altında kaybolmuş durumdadır.
Eski Bornova belediye başkanlarımızdan profesör Aysel Bayraktar’ın 1973 yılında yayınladığı ‘İzmir Şehrinin İmarında Peyzaj Mimarisi İle İlgili Problemler ve Prensiplerin Tesbiti’ isimli eserinin 87’inci ve 95’inci sayfalarında yer verilen Roma Devri ve 18. asır İzmir Planlarında Kadifekale eteklerinde gösterilen antik Roma Stadyumunun kuzey kenarında işaretli ‘Yusuf Tekkesi’ ve az gerisindeki ‘Aziz Polikarp’ notlarından anladığım her iki ziyaretgahın günümüz Konak ilçesi Altay Mahallesi 645 ile 991 sokakları paftasında olduğu izlenimine vardım. Günümüz Hava Şehitliği’nin alt tarafında eski itfaiye kulesi çevresi yetkili ve uzmanlarca araştırılacak olursa hem İzmir fatihlerinden Yusuf Dede’nin hem de Hıristiyanların aradığı Aziz Polikarp kabirlerine rastlanabilir. Her iki ulu kişi de antik Roma Stadyumuna gömülmüş görünüyorlar.
Güzel İzmirimizin inanç turizmine katkıları olacağını sandığım bu tespitlerim yerel yönetimlerimizce dikkate alındığında Alsancak limanına yanaşan Avrupalı turistlere sadece Kemeraltı çarşısı ve Kızlarağası Hanı’ndan başka gezdirecek görülecek yeni mekanlarımız İzmir turizmine renk ve sinerji katacaktır. -ALAHATTİN GÜRIRMAK
*İlk yayın tarihi:2-Ekim-2011,İzmir Haber Ekspres Gazetesi

*Kaynak:2-Ekim-2011,İzmir Haber Ekspres Gazetesi